Przekaźniki bistabilne, znane również jako przełączniki bistabilne czy przekaźniki impulsowe, to jedne z najważniejszych innowacji w dziedzinie elektryki. Ich zdolność do pozostawania w dwóch stabilnych stanach (ON i OFF) bez ciągłego zasilania czyni je niezwykle atrakcyjnym narzędziem dla osób i firm dążących do efektywnego wykorzystania energii elektrycznej.
W niniejszym artykule przybliżymy zasady działania przekaźników bistabilnych oraz przyjrzymy się ich praktycznym zastosowaniom. Wyjaśnimy, dlaczego warto zainwestować w ten stosunkowo tani, a niezwykle skuteczny osprzęt. Zapraszamy do lektury!
Czym są przekaźniki bistabilne i jak działają?
Przekaźnik bistabilny to urządzenie, które odgrywa istotną rolę w kontrolowaniu przepływu energii w obwodach elektrycznych. Od zwykłych przekaźników odróżnia go to, że pozostaje stabilny – jak sama nazwa wskazuje – w dwóch stanach ON (włączony) i OFF (wyłączony). Zasada działania przekaźników bistabilnych polega na generowaniu dwóch różnych impulsów sterujących, które powodują zmianę stanu przekaźnika. Jest to poniekąd zależne od działalności użytkownika, który decyduje o otwarciu lub zamknięciu obwodu, np. poprzez wciśnięcie przycisku.
Praktyczne zastosowanie przekaźników bistabilnych
Przekaźniki bistabilne znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach, w których niezbędna jest możliwość sterowania obwodem. Oto przykładowe wykorzystanie tego niewielkiego osprzętu:
- instalacje oświetleniowe – przekaźniki bistabilne są często używane w systemach oświetleniowych, zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i komercyjnych. Pozwalają one na kontrolowanie oświetlenia w różnych pomieszczeniach, umożliwiając włączanie i wyłączanie światła z różnych miejsc, co przyczynia się do komfortu i oszczędności energii.
- automatyka przemysłowa – w przemyśle przekaźniki impulsowe pełnią istotną rolę w układach sterowania maszynami i urządzeniami. Pozwalają na skuteczne przełączanie obwodów elektrycznych i zarządzanie procesami produkcyjnymi.
- ciągi komunikacyjne – korytarze, klatka schodowa, winda itp. to miejsca, gdzie przyciski bistabilne zapewniają wygodne zarządzanie oświetleniem. Przykładowo, za pomocą przycisków dzwonkowych na różnych piętrach klatki schodowej można łatwo włączać i wyłączyć oświetlenie. Częstym rozwiązaniem stosowanym na klatkach schodowych i w korytarzach jest dodatkowo zamontowanie ogranicznika czasu. Po upływie zaprogramowanego czasu światło samo gaśnie.
Łączniki bistabilne z perspektywy instalatora
Dla profesjonalnych instalatorów-elektryków jedną z podstawowych zalet przekaźników bistabilnych jest brak konieczności prowadzenia skomplikowanej instalacji krzyżowej, która może być czasochłonna i wymagać specjalnych umiejętności. Byłoby to szczególnie uciążliwe w dużych, wielopiętrowych budynkach, jak np. hotele, czy placówki medyczne. Możliwości, jakie dają przekaźniki bistabilne są ogromne. Instalator może stosować ten sam element w różnych miejscach i łączyć go równolegle, co znacznie upraszcza cały proces tworzenia instalacji.
Czym różnią się przekaźniki bistabilne od monostabilnych?
Jak już zostało wspomniane, przekaźnik bistabilny może pozostawać w dwóch stabilnych stanach: ON (włączony) lub OFF (wyłączony) bez ciągłego zasilania. Stan zostaje zmieniony przez impuls sterujący, ale pozostaje bez zmian po jego zakończeniu.
Zasada działania przekaźników monostabilnych jest natomiast zbliżona do styczników. Są one aktywowane za pomocą sygnału ciągłego i wracają do stanu wyjściowego po odłączeniu zasilania. To znaczy, że urządzenie działa tak długo, jak długo trzymamy przycisk i podajemy zasilanie na cewkę.
Rodzaje przekaźników bistabilnych
Podstawowy podział przekaźników bistabilnych mówi o ich konstrukcji – wyróżniamy przekaźniki mechaniczne i elektryczne. Częściej spotykane są te pierwsze, a ich podstawową zaletą jest brak poboru napięcia podtrzymującego. Wpływa to na oszczędność energii elektrycznej.
Można także podzielić przekaźniki ze względu na ich funkcje. Podstawową jest oczywiście ON/OFF, ale istnieją także modele z włącznikiem czasowym i włączniki grupowe. Istotny jest także dobór odpowiedniej mocy. Dla instalacji niskonapięciowych odpowiednie będą przekaźniki bistabilne 12 V i 24 V. Wariantem o wyższym napięciu są modele 230 V.
Przekaźniki bistabilne – zalety zastosowania
Oprócz przyczyniania się do oszczędności energii, przełączniki bistabilne mają jeszcze szereg innych zalet. Dlaczego warto zdecydować się na to rozwiązanie?
- Niezawodność – dotyczy zwłaszcza przekaźników elektronicznych, które odznaczają się wieloletnią trwałością.
- Prostota montażu i konfiguracji – niektóre modele są gotowe do montażu na szynach DIN, co ułatwia rozbudowę i konserwację instalacji.
- Wielofunkcyjność – przekaźniki wraz z odpowiednimi sterownikami mogą pełnić rozmaite funkcje, np. działać czasowo lub uruchamiać oświetlenie sekwencyjnie. To pozwala na dostosowanie przekaźnika do konkretnych potrzeb.
- Ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko – oszczędność energii elektrycznej bezpośrednio przyczynia się do zrównoważonego rozwoju i ochrony planety.
Podsumowując, przekaźniki bistabilne stanowią niezawodny element osprzętu, który znalazł szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach. Gwarantują one nie tylko precyzyjne działanie, ale także elastyczność w konfiguracji. Właśnie te cechy sprawiają, że inżynierowie i instalatorzy tak chętnie z nich korzystają.